آشنایی کامل با طرح بته جقه در فرش دستباف
فرش دستباف طرح بته جقه که با نام قالی سرو خمیده نیز شناخته میشود، یکی از مهمترین نمادهای فرهنگی و هنری ایران است. این طرح زیبا و منحصر به فرد، ریشه در فرهنگ و تاریخ باستانی ایران دارد و پس از گذشت هزاران سال همچنان در بین ایرانیان از محبوبیت زیادی برخوردار است. بته جقه یکی از قدیمیترین طرحهای قالی ایرانی به شمار میرود که در صنایع دستی مختلفی از جمله قالی، پارچه، گلیم، ترمه و هنرهای دیگر نیز به کار گرفته شده است. در این مقاله، به بررسی دقیقتر طرح بته جقه، تاریخچه آن، انواع مختلف طرحهای فرش دستباف بته جقه و نکاتی که باید در خرید این نوع فرش مد نظر داشته باشید، میپردازیم.
بته جقه، نماد جاودانگی و آزادگی در فرهنگ ایران باستان
طرح بته جقه به عنوان یک نماد فرهنگی و آیینی در ایران باستان شناخته میشود و نشانگر معانی عمیقی همچون جاودانگی و آزادی است. این طرح که از ترکیب دو عنصر اصلی، یعنی غنچه گل و درخت سرو تشکیل شده، به عنوان نمادی از زندگی جاودانه در آیین زرتشتی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از داستانهای معروفی که درباره این طرح روایت میشود، داستان زرتشت و سرو آزاده است. به گفته تاریخنگاران، سرو آزاده درختی بود که زرتشت از بهشت برای گشتاسب، پادشاه کیانی، آورد.
گشتاسب این درخت را به عنوان نمادی از آیین زرتشت در کنار یکی از مهمترین آتشکدههای آن زمان، یعنی آتشکده کاشمر، کاشت. این درخت مقدس پس از حمله اعراب به ایران، توسط خلیفه عباسی متوکل قطع شد و چوب آن به بغداد منتقل گردید.
در ادبیات فارسی نیز بته به معنای بوته و جقه به معنای پر است که در کنار هم به معنای “بوته پر” آمدهاند. بسیاری از پژوهشگران هنرهای باستانی معتقدند که دلیل نامگذاری این طرح به “بوته پر” به خاطر نماد آزادگی و عزت نفس ایرانیان است. این نماد کهن نشاندهنده روحیهای مقاوم و پایدار در برابر چالشها و دشواریهاست.
تاریخچه طرح بته جقه در فرش دستباف
طرح بته جقه نه تنها در قالیهای دستباف، بلکه در صنایع دستی مختلف دیگری نیز به کار رفته است. از جمله این صنایع میتوان به پارچه، گلیم، کاشیکاری، شالبافی، نساجی، خاتمکاری، زربافی، ترمه و پته اشاره کرد. این نشان میدهد که این طرح تنها مختص قالی نبوده، بلکه به عنوان یکی از مهمترین الگوهای هنری در صنایع دستی ایران شناخته میشده است.
یکی از مهمترین اسناد تاریخی که نشاندهنده قدمت نقش بته جقه است، قالی پازیریک است. قالی پازیریک که به عنوان قدیمیترین قالی جهان شناخته میشود، در حفاریهای دره پازیریک (منطقهای در سیبری امروزی) کشف شده است. این قالی با قدمتی نزدیک به 2500 سال، نشاندهنده اصالت و تاریخچه قالیبافی در ایران است. در همین حفاریها، قمقمهای چرمی نیز کشف شد که روی آن نقش بته جقه به چشم میخورد. این کشف نشان میدهد که نقش بته جقه حتی در دوران باستان نیز به عنوان یکی از نمادهای هنری ایران مورد استفاده قرار میگرفته است.
طرح بته جقه، ساختار و معنا
طرح بته جقه به صورت کلی شبیه به سرو خمیده است. این طرح با یک گردش منحنی که از یک نقطه خمیده شروع میشود، به نقطه آغاز خود بازمیگردد و به این ترتیب شکلی شبیه به یک اشک ایجاد میکند. در این طرح، یک سر باریک و شکمدار در نقطه میانی دیده میشود. بسیاری از مردم طرح بته جقه را به میوه درخت کاج، بادام، یا حتی نوک خمیده سرو تشبیه کردهاند. این طرح به دلیل ساختار منحصر به فرد و زیبای خود، یکی از پرکاربردترین طرحها در قالیبافی و صنایع دستی ایران است.
همچنین، بته جقه به خاطر معنای نمادین خود، در بسیاری از مراسمها و آیینهای ایرانی مورد استفاده قرار میگرفته است. این طرح به عنوان نمادی از جاودانگی و بقا در برابر زمان و مرگ شناخته میشود و به همین دلیل در بسیاری از هنرهای باستانی ایران جایگاه ویژهای داشته است.
انواع طرحهای بته جقه در فرش دستباف
با گذر زمان، طرح بته جقه تغییرات و تحولات زیادی را تجربه کرده و به مرور زمان، انواع مختلفی از این طرحها به وجود آمدهاند. برخی از مهمترین انواع طرحهای فرش دستباف بته جقه عبارتند از:
1. طرح بته جقه بادامی
این طرح یکی از سادهترین و پرکاربردترین نوع طرحهای بته جقه است. طرح بته جقه بادامی شبیه به سرو خمیده است و در بسیاری از فرشهای ایرانی به کار گرفته میشود. این طرح به دلیل سادگی و زیبایی خاص خود، همچنان یکی از پرطرفدارترین طرحها در فرشهای دستباف ایرانی است.
2. طرح بته جقه قهر و آشتی
در این طرح، دو بته جقه معمولی در کنار هم قرار گرفتهاند که نشانگر قهر و آشتی دو فرد یا دو نیرو است. این طرح به خاطر معنای عمیق آن، در بسیاری از قالیهای دستباف بافته میشود. در این نوع طرح، اندازه بته جقهها معمولاً متفاوت است و تکرار این دو عنصر به عنوان نمادی از تضاد و توازن در هنر قالیبافی شناخته میشود.
3. طرح بته جقه مادر و بچه
در این نوع طرح، دو بته جقه به صورت مادر و فرزند در کنار هم قرار میگیرند. یکی از بته جقهها بزرگتر و دیگری کوچکتر است و این تکرار به عنوان نمادی از باروری و زایش شناخته میشود. این طرح همچنین نقش مادری را در هنر قالیبافی به تصویر میکشد و به همین دلیل به عنوان یکی از طرحهای محبوب در میان هنرمندان قالیباف شناخته میشود.
4. طرح بته جقه کردستانی
طرح بته جقه کردستانی به صورت قرینه در چهار طرف اثر هنری قرار میگیرد و از بته جقههای متقارن در این نوع طرح استفاده میشود. این نوع طرح بیشتر در قالیهای دستباف مناطق غربی ایران، به ویژه کردستان، بافته میشود و به عنوان یکی از طرحهای خاص و متمایز شناخته میشود.
5. طرح بته جقه میری
طرح بته جقه میری که بیشتر در قالیهای دستباف شهرستان سربند به کار میرود، شباهت زیادی به درخت کاج دارد. این طرح به خاطر شباهت ظاهری آن به کاج، یکی از طرحهای منحصر به فرد و جذاب در هنر قالیبافی ایرانی است.
6. طرح بته جقه شاخ گوزن
در این طرح، سر بته جقه به شکلی پیچیده شبیه به شاخ گوزن طراحی شده است. این طرح به دلیل پیچیدگی و زیبایی خاص آن، در بسیاری از قالیهای دستباف ایرانی به کار میرود و یکی از طرحهای محبوب در میان هنرمندان قالیباف است.
فرش دستباف طرح بته جقه
فرش دستباف بته جقه به عنوان یکی از نمادهای اصیل قالیبافی ایرانی شناخته میشود. این فرشها با استفاده از الگوهای بته جقه، نه تنها زیبایی ظاهری بالایی دارند، بلکه حامل معانی فرهنگی و هنری عمیقی هستند. فرشهای بته جقهای در مناطق مختلف ایران بافته میشوند و هر منطقه ویژگیها و خصوصیات منحصر به فردی در طراحی و بافت این فرشها دارد.
1. فرش بته جقه کاشان
قالیهای کاشان یکی از معروفترین و برجستهترین نمونههای قالیهای ایرانی هستند. در این قالیها از چله ابریشم و نخ کرک استفاده میشود که باعث افزایش کیفیت و ماندگاری قالیها میشود. طرح بته جقه در فرشهای کاشان نیز بسیار رایج است و این قالیها به خاطر طرحهای زیبا و کیفیت بالا، طرفداران زیادی دارند.
2. فرش بته جقه کردستانی
قالیهای دستباف کردستانی نیز به خاطر استفاده از پشم گوسفند در بافت این فرشها، دارای ماندگاری بالایی هستند. طرح بته جقه کردستانی با استفاده از رنگهای طبیعی و الیاف مرغوب، یکی از بهترین نمونههای فرشهای دستباف ایرانی است که برای استفاده در منازل و مکانهای مختلف مناسب است.
3. فرش بته جقه نائین
فرشهای دستباف نائین با طرح بته جقه یکی از معروفترین و شناختهشدهترین نمونههای فرشهای ایرانی هستند. در این قالیها از چله ابریشم و نخ کرک استفاده میشود که باعث ایجاد لطافت و زیبایی بیشتر در فرشها میشود. فرشهای نائین به خاطر کیفیت بالا و طرحهای زیبا، یکی از بهترین گزینهها برای خریداران فرشهای ایرانی هستند.
4. فرش ابریشم بته جقه قم
قالیهای ابریشمی قم به دلیل طرحهای زیبا و استفاده از ابریشم خالص، شهرت جهانی دارند. در این قالیها از طرحهای متنوعی استفاده میشود که یکی از محبوبترین آنها، طرح بته جقه است. فرشهای دستباف بته جقهای قم با طرحهای زیبا و رنگهای منحصر به فرد خود، به عنوان یکی از بهترین گزینهها برای خرید فرشهای لوکس و باکیفیت شناخته میشوند.
در این مقاله سعی کردیم همه چیز را درباره طرح بته جقه و پیشینه تاریخی این طرح اصیل ایرانی بیان کنیم و امیدواریم این مقاله برای شما جذاب و مفید بوده باشد. فرش دستباف طرح بته جقه میتواند انتخابی جذاب برای خانه شما باشد همچنین برای مشاهده دیگر طرح های فرش دستباف کاشان میتوانید محصولات ما را مشاهده کنید.
